Η ιδιοδεκτικότητα είναι η ικανότητα του σώματός μας να αντιλαμβάνεται τη θέση και την κίνησή του στον χώρο. Με απλά λόγια, είναι το «εσωτερικό GPS» που μας επιτρέπει να στεκόμαστε, να περπατάμε και να κινούμαστε χωρίς να κοιτάμε συνεχώς πού πατάμε.
Το πέλμα παίζει καθοριστικό ρόλο σε αυτό, καθώς είναι γεμάτο αισθητηριακούς υποδοχείς που στέλνουν πληροφορίες στον εγκέφαλο για το έδαφος, την πίεση και τη θέση του σώματος.
Η ισορροπία δεν είναι απλώς θέμα «δυνατών ποδιών». Είναι ένα πολύπλοκο σύστημα που περιλαμβάνει:
– το αισθητηριακό σύστημα (όραση, αιθουσαίο σύστημα, ιδιοδεκτικότητα),
– το κινητικό σύστημα (μύες και αρθρώσεις),
– και τον εγκέφαλο, που επεξεργάζεται όλα τα παραπάνω.
Όταν η ιδιοδεκτικότητα του πέλματος είναι μειωμένη — είτε λόγω ηλικίας, τραυματισμού, είτε νευρολογικής πάθησης — η ισορροπία μας επηρεάζεται, αυξάνοντας τον κίνδυνο πτώσεων.
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
– Ηλικιωμένοι.
– Άτομα με διαβητική νευροπάθεια.
– Άτομα με ιστορικό διαστρεμμάτων ποδοκνημικής.
– Άτομα με νευρολογικές παθήσεις (π.χ. σκλήρυνση κατά πλάκας, εγκεφαλικό).
Η ιδιοδεκτικότητα μπορεί να βελτιωθεί με εξάσκηση! Ορισμένες απλές αλλά αποτελεσματικές φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν:
Ασκήσεις ισορροπίας:
– Στάση στο ένα πόδι.
– Στάση σε ασταθές έδαφος (π.χ. μαξιλάρι, balance pad).
– Walking heel-to-toe (γραμμή ισορροπίας).
Ασκήσεις barefoot:
– Περπάτημα ξυπόλητοι σε διάφορες επιφάνειες (χαλί, άμμος, γρασίδι).
– Κύλισμα μπάλας κάτω από το πέλμα.
– «Τύλιγμα πετσέτας» με τα δάχτυλα των ποδιών.
Πρωτόκολλο OTAGO:
Είναι ένα εξαιρετικό και τεκμηριωμένο πρόγραμμα ασκήσεων για τη βελτίωση της ισορροπίας και τη μείωση του κινδύνου πτώσεων.
Το πρόγραμμα Otago περιλαμβάνει προοδευτικές ασκήσεις ενδυνάμωσης των κάτω άκρων και ασκήσεις ισορροπίας, σχεδιασμένες ειδικά για ηλικιωμένους. Οι ασκήσεις μπορούν να εκτελούνται στο σπίτι με ασφάλεια και περιλαμβάνουν λειτουργικές κινήσεις όπως:
-Ανύψωση δακτύλων και πτέρνας,
-Κάμψη και έκταση των γονάτων,
-Βάδισμα προς τα εμπρός, πίσω και στο πλάι,
-Αλλαγές θέσης και κατευθύνσεων.
Εάν έχεις προβλήματα ισορροπίας, ιστορικό πτώσεων ή αισθάνεσαι αστάθεια στο περπάτημα, μην το αγνοήσεις. Μια αξιολόγηση από φυσικοθεραπευτή μπορεί να εντοπίσει την αιτία και να σε βοηθήσει με ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα αποκατάστασης.
Συμπερασματικά
Το πέλμα δεν είναι απλώς η «βάση στήριξής» μας — είναι και ένας πολύτιμος αισθητήριος σύμμαχος για την ισορροπία μας. Μέσα από στοχευμένες ασκήσεις μπορούμε να διατηρήσουμε ή να ενισχύσουμε την ιδιοδεκτικότητα, προλαμβάνοντας πτώσεις και βελτιώνοντας τη λειτουργικότητά μας στην καθημερινή ζωή.
Ναυσικά Καρανίκα PT, OMTcand., MSc.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. Han, J., Waddington, G., Adams, R., Anson, J., & Liu, Y. (2015). Assessing proprioception: A critical review of methods. Journal of Sport and Health Science, 5(1), 80-90.
2. NCOA Evidence-Based Program: Otago Exercise Program Available from:https://www.ncoa.org/uncategorized/evidence-based-program-otago-exercise-program/ (accessed 25.2.2021).
