Η οσφυαλγία αποτελεί μία από τις πιο συχνές αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως και συνδέεται με σημαντική επιβάρυνση στην ποιότητα ζωής και στην παραγωγικότητα. Υπολογίζεται ότι περίπου το 80% του ενήλικου πληθυσμού θα εμφανίσει τουλάχιστον ένα επεισόδιο στη διάρκεια της ζωής του. Η συντηρητική διαχείριση αποτελεί τη θεραπεία πρώτης γραμμής, με την άσκηση να αναδεικνύεται ως βασικός πυλώνας παρέμβασης.
Η οσφυαλγία μπορεί να έχει πολλαπλή αιτιολογία και συνήθως ταξινομείται σε ειδική και μη ειδική.
Η μη ειδική οσφυαλγία αποτελεί τη συχνότερη μορφή, χωρίς σαφή παθολογοανατομικό μηχανισμό, και αποδίδεται σε μυοσκελετική δυσλειτουργία, μειωμένη σταθεροποίηση του κορμού, μυϊκή αδυναμία ή υπέρχρηση.
Αντίθετα, η ειδική οσφυαλγία σχετίζεται με αναγνωρίσιμες παθήσεις, όπως δισκοκήλη, σπονδυλική στένωση, οστεοαρθρίτιδα ή κατάγματα. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης ψυχοκοινωνικοί παράγοντες (στρες, κατάθλιψη, εργασιακές απαιτήσεις), οι οποίοι μπορούν να ενισχύσουν την αντίληψη του πόνου και να συμβάλουν στη χρονιότητα του προβλήματος. Η πολυπαραγοντική φύση της οσφυαλγίας καθιστά αναγκαία μια ολιστική και εξατομικευμένη θεραπευτική προσέγγιση.
Manual therapy και τεχνικές χειρισμών
Το manual therapy αποτελεί διαδεδομένη πρακτική. Οι τεχνικές κινητοποίησης που περιλαμβάνει έχουν στόχο τη μείωση του πόνου και τη βελτίωση του εύρους κίνησης.
Μετα-ανάλυση ατομικών δεδομένων έδειξε ότι μπορεί να προσφέρει μείωση του πόνου και βελτίωση της λειτουργικότητας σε ασθενείς με χρόνια οσφυαλγία, αν και τα αποτελέσματα ποικίλλουν ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς. Οι κινητοποιήσεις αυτές έχουν στόχο τη βελτίωση της κινητικότητας προκαλώντας αναλγησία μέσω νευροφυσιολογικών μηχανισμών.
Η μυοπεριτονιακή απελευθέρωση (myofascial release) εφαρμόζεται στους μαλακούς ιστούς με σκοπό την αποκατάσταση της ελαστικότητας και της κινητικότητας της περιτονίας.
Άλλη μία πρόσφατη τυχαιοποιημένη κλινική δοκιμή κατέδειξε ότι η κινητοποίηση και η μυοπεριτονιακή απελευθέρωση βελτιώνουν τα συμπτώματα της οσφυαλγίας. Οι τεχνικές αυτές φαίνεται να δρουν μέσω νευροφυσιολογίας και βελτίωσης της μηχανικής των μαλακών ιστών.
Θεραπευτική άσκηση
Η άσκηση αποτελεί την πιο ισχυρά τεκμηριωμένη παρέμβαση για την οσφυαλγία. Πολλαπλές μετα-αναλύσεις έχουν δείξει ότι διαφορετικά είδη άσκησης (ενδυνάμωση κορμού και άκρων, Pilates) μειώνουν τον πόνο και βελτιώνουν τη λειτουργικότητα. Η στοχευμένη ενδυνάμωση του κορμού και η σταθεροποίηση της σπονδυλικής στήλης θεωρούνται θεμελιώδεις στρατηγικές.
Η μέθοδος Pilates ξεχωρίζει για την έμφαση στη σταθεροποίηση και στον έλεγχο κινήσεων, με ισχυρά δεδομένα αποτελεσματικότητας. Παράλληλα, συνδυάζει κινητικά και ψυχολογικά οφέλη, βελτιώνοντας την αυτορρύθμιση.
Η άσκηση παραμένει αποτελεσματική τόσο σε χρόνια όσο και σε οξεία/υποξία οσφυαλγία, σύμφωνα με πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση και συναίνεση ειδικών.
Κατ’ οίκον προγράμματα άσκησης
Η άσκηση στο σπίτι μπορεί να μειώσει τον πόνο και να βελτιώσει τη λειτουργικότητα, αν και η πειθαρχία αποτελεί πρόκληση. Είναι σημαντικό να δίνεται έμφαση στην εκμάθηση σωστής τεχνικής εκτέλεσης της άσκησης έτσι ώστε να μπορεί ο ασθενής να δουλέψει ειδικό ασκησιολόγιο και στο σπίτι. Επομένως είναι πολύ σημαντική η συνεργασία του επαγγελματία υγείας µε τον ασθενή για την δημιουργία προγράμματος ειδικής άσκησης το οποίο θα είναι προσαρμοσμένο στις
ανάγκες του εκάστοτε ασθενή και θα τροποποιείται από τον φυσικοθεραπευτή όποτε κρίνεται απαραίτητο.
Συμπερασματικά
Η διαθέσιμη βιβλιογραφία συγκλίνει στο ότι οι συντηρητικές παρεμβάσεις (άσκηση, φυσικοθεραπεία, manual therapy) αποτελούν την πρώτη επιλογή για τη διαχείριση της οσφυαλγίας. Δεν υπάρχει μία μοναδική «ιδανική» μέθοδος. Αντίθετα, η εξατομίκευση του προγράμματος με βάση τα χαρακτηριστικά και τις προτιμήσεις του ασθενούς είναι κρίσιμη.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η αντίληψη των ασθενών για την αξία των παρεμβάσεων. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι οι ασθενείς εκτιμούν ιδιαίτερα τις φυσικοθεραπευτικές θεραπείες, ακόμα και όταν τα αποτελέσματα είναι μικρά (Longtin et al., 2025). Αυτό ενισχύει την ανάγκη για ασθενειοκεντρική προσέγγιση, όπου συνυπολογίζονται οι αξίες και οι προσδοκίες των ασθενών, πέρα από τους καθαρά κλινικούς δείκτες.
Η οσφυαλγία είναι πολυπαραγοντική και απαιτεί πολύπλευρη διαχείριση. Η άσκηση παραμένει ο βασικός πυλώνας της συντηρητικής θεραπείας, με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα σε όλα τα στάδια της πάθησης. Συμπληρωματικά, οι φυσικοθεραπευτικές παρεμβάσεις και οι τεχνικές manual therapy μπορούν να προσφέρουν πρόσθετα οφέλη. Η βέλτιστη προσέγγιση φαίνεται να είναι ο συνδυασμός μεθόδων, εξατομικευμένων στις ανάγκες κάθε ασθενούς, μέσα σε ένα πλαίσιο διεπιστημονικής συνεργασίας.
Γράφει η Ναυσικά Καρανίκα PT. OMT când. , MSc.
Βιβλιογραφία
de Zoete, A., Urquhart, D. M., Peiris, W., McAuley, J. H., Walker, B. F., Maher, C. G., & Henschke, N. (2021). The effect of spinal manipulative therapy on pain relief and function in patients with chronic low back pain: An individual participant data meta-analysis. Physiotherapy, 112, 43–50. https://doi.org/10.1016/j.physio.2021.06.003
Fernández-Rodríguez, R., Álvarez-Bueno, C., Cavero-Redondo, I., Torres-Costoso, A., Pozuelo-Carrascosa, D. P., Reina-Gutiérrez, S., Pascual-Morena, C., & Martínez-Vizcaíno, V. (2022). Best exercise options for reducing pain and disability in adults with chronic low back pain: Pilates, strength, core-based, and mind-body. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 52(8), 505–521. https://doi.org/10.2519/jospt.2022.10671
Hayden, J. A., Ellis, J., Ogilvie, R., Malmivaara, A., & van Tulder, M. W. (2021). Exercise therapy for chronic low back pain. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2021(9), CD009790. https://doi.org/10.1002/14651858.CD009790.pub2
Javaid, H. M. W., Rehman, M., Shahid, M., Ali, S., Rehman, A. U., & Imran, M. (2025). The effects of joint mobilization and myofascial release on muscle thickness in non-specific low back pain: A randomized clinical trial. Journal of Clinical Medicine, 14(2), 450. https://doi.org/10.3390/jcm14020450
Liang, Z., Tian, S., Wang, C., Zhang, M., Guo, H., Yu, Y., & Wang, X. (2024). The best exercise modality and dose for reducing pain in adults with low back pain: A systematic review with model-based Bayesian network meta-analysis. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 54(5), 315–327. https://doi.org/10.2519/jospt.2024.12153
Longtin, C., Henschke, N., Hodges, P. W., Bonner, D., & Ferreira, M. L. (2025). People strongly value physical therapies for low back pain over doing nothing, even when effects are very small: A discrete choice experiment. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 55(9), 602–610. https://doi.org/10.2519/jospt.2025.13409
Owen, P. J., Miller, C. T., Mundell, N. L., Verswijveren, S. J. J. M., Tagliaferri, S. D., Brisby, H., Bowe, S. J., & Belavy, D. L. (2020). Which specific modes of exercise training are most effective for treating low back pain? Network meta-analysis. British Journal of Sports Medicine, 54(21), 1279–1287. https://doi.org/10.1136/bjsports-2019-100886
Patti, A., Thornton, J. S., Giustino, V., Drid, P., Paoli, A., Schulz, J. M., Palma, A., & Bianco, A. (2024). Effectiveness of Pilates exercise on low back pain: A systematic review with meta-analysis. Disability and Rehabilitation, 46(16), 3535–3548. https://doi.org/10.1080/09638288.2023.2251404
Quentin, C., Bagheri, R., Ugbolue, U. C., Coudeyre, E., Pélissier, C., Descatha, A., Menini, T., Bouillon-Minois, J. B., & Dutheil, F. (2021). Effect of home exercise training in patients with nonspecific low-back pain: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(16), 8430. https://doi.org/10.3390/ijerph18168430
Wang, X. Q., Chen, B. L., Xu, J., Zhang, Y. L., Zhang, J., Huang, L. Y., … & Li, X. (2024). Physical therapy for acute and sub-acute low back pain: A systematic review and expert consensus. Clinical Rehabilitation, 38(6), 783–795. https://doi.org/10.1177/02692155241234567
